Η Μάνη έδωσε πολλά, δεν πήρε τίποτα, ούτε και ζήτησε

Σ’ αυτά τα όρη (Μάνη) ήρθανε οι παλαιοί Σπαρτιάτες και είναι αυτοίπου λέγονται τη σήμερον Μανιάτες.Για να φυλάξουν την τιμήκαι την ελευθερίαΈφτιαξαν πόλεις στα βουνάκαι περισσά χωρία.
(Ποιητής Nηφάκος)
ΕισαγωγήΣτις γενικές της γραμμές η ιστορία της Μάνης εντάσσεται στην ιστορία της Πελοποννήσου.
Υπάρχουν πολλές εκδοχές για το πότε και πως δόθηκε το όνομα Μάνη. Η μία λέει ότι προέρχεται από τη Λατινική λέξη Manus (χέρι) επειδή οι ναυτικοί που παρέπλεαν το ακρωτήρι Ταίναρο, έτσι καθώς αντίκριζαν το σχήμα της ξηράς, ονόμαζαν τη περιοχή Brazzo di Maina. Άλλη εκδοχή λέει πως οι ναυτικοί που περνούσαν από τη περιοχή, λόγω των ισχυρών ανέμων, έκαναν μάϊνα τα πανιά, ενώ μια άλλη λέει ότι οι Ρωμαίοι έλεγαν συχνά τη φράση In Manis, επειδή εδώ ήταν η πύλη του Άδη που έρχονταν οι ψυχές (Manes).
Η πιο σημαντική εκδοχή είναι εκείνη που παραπέμπει στο κτίσιμο του περίφημου κάστρου της Μαΐνης, που έχτισε ο Μαΐνης δηλαδή ο αρχιτέκτονας. Τέλος μία ακόμη εκδοχή που αναφέρθηκε τελευταία είναι ότι το όνομα προέρχεται από το πατέρα των Θεών «Μάνη». Ο Μάνης είναι ο πατέρας του Κρόνου και παππούς του Δία, για τον οποίο στην Θεογονία του Απολλόδωρου διαβάζουμε: «Μάνης το δεύτερο όνομα του Θεού Ουρανού»
Αρχικά το όνομα Μαΐνη1 αναφέρεται ιστορικά ως έδρα επισκόπου την εποχή του Λέοντα του Σοφού (886 - 912) και μόνο σ' ένα κάστρο, το κάστρο της Μαΐνης που έχτισε ο Βιλλαρδουΐνος το 1248 πάνω στο παλαιότερο και ομώνυμο, όπως αναφέρει το Χρονικό του Μορέως. Από αυτό ονομάστηκε Μάνη (γαλλικά le Magne),ολόκληρη η περιοχή, που έμεινε συμπαγής ελεύθερη, αυτόνομη και ανεξάρτητη καθ’ όλη την Τουρκοκρατία.
Συνέχισε και στο ελεύθερο Ελληνικό Κράτος μέχρι που με Αναγκαστικό Νόμο2 το βόρειο τμήμα της Δυτικής Μάνης (Έξω Μάνη), με τους άλλοτε Δήμους Αβίας, Καρδαμύλης και Λεύκτρου, αποσπάστηκε από την επαρχία Οιτύλου και προσαρτήθηκε στην επαρχία Καλαμών του Νομού Μεσσηνίας και είναι σήμερα η λεγόμενη Μεσσηνιακή Μάνη.
Αργότερα η λέξη Μάνη σήμαινε συχνά τον τόπο όπου έζησαν ελεύθεροι άνθρωποι κατά την περίοδο της δουλείας. Χαρακτηριστικά της μορφολογίας της Μάνης είναι το τραχύ, άνυδρο και άγονο έδαφος, το τραχύ κλίμα το χειμώνα και το θερμό το καλοκαίρι.
Απομονωμένη και δυσπρόσιτη καθώς είναι στην άκρη της Πελοποννήσου, πάντοτε ελεύθερη από κατακτητές και κλειστή στις ξένες επιδράσεις, κατοικημένη από την παλαιολιθική εποχή, όπως απόδειξαν τα πρόσφατα ευρήματα στο σπήλαιο Αλεπότρυπα, η Μάνη διατηρεί, όσο ελάχιστες περιοχές της χώρας, μια αδιάσπαστη συνέχεια από τους παλαιολιθικούς χρόνους ως την εποχή μας.
Η απομόνωσή της από το άλλο μέρος, η ιδιότυπη Γεωμορφολογία της και γενικότεροι ιστορικοί λόγοι είχαν ως αποτέλεσμα να αναπτυχθεί ένας τοπικός πολιτισμός, έκφραση του οποίου αποτελούν, εκτός των άλλων, οι ισχυρές παραδόσεις, η παλιά κοινωνική οργάνωση και τα λαϊκά αρχιτεκτονικά έργα.
Σημειώσεις1. Κατά τον Μιχάλη Μπατσινίλα η πιο απλή εκδοχή της προέλευσης του ονόματος της Μάνης, από το μάϊνα τα πανιά, ίσως είναι και η πιο σωστή. Γιατί και άλλα Βυζαντινά καστρία της Μάνης όπως το Τηγάνι και το Κολοκύθι, ακόμα και οι μετονομασίες του Μοριά (Πελοπόννησος) και του Πενταδάκτυλου (Ταΰγετος), ήσαν προσφιλής τακτική των πρώτων Ελλήνων Χριστιανών που δεν ήθελαν ούτε να ακούγονται τα αρχαία ονόματα και τους έδωσαν ταπεινά και ευτελή προσωνύμια.
2. Νόμος 1026/24/12/1937, Εφημερίδα της Κυβέρνησης, έτος 1938, τεύχος Α΄, αριθμός 8, (12 Ιαν.), σελ. 27. Ο Μεταξικός αναγκαστικός νόμος, έγινε οριστικά, λαβωματιά καρκινώδη στη γεωγραφική και πολιτιστική ενότητα της Μάνης, που την πληρώσανε και την πληρώνουμε όλοι μας οι Μανιάτες μέχρι σήμερα.